دانشگاه تهران میان مؤسسه‌های برتر نظام رتبه‌بندی «کیو. اس.» جای گرفت

دانشگاه تهران میان مؤسسه‌های برتر نظام رتبه‌بندی «کیو. اس.» جای گرفت

بر پایۀ ویرایش 2022 نظام رتبه‌بندی جهانی دانشگاه‌های «کیو. اس.» که در سال 2021 منتشر شده است، دانشگاه تهران در جایگاه 530-521 جهان جای گرفته است. رتبۀ دانشگاه تهران در ویرایش پیشین این نظام 591-600 بوده است.  

نمودار 1. روند جایگاه دانشگاه تهران در نظام رتبه‌بندی کیو. اس.

امتیازهایی که دانشگاه تهران در ویرایش 2022 به دست آورده است نسب به سال گذشته رشد چشم‌گیری داشته‌اند. دانشگاه تهران در سنجة «آوازة علمی» دو امتیاز و در سنجة «سرانة استناد به هیئت علمی» پیرامون 10 امتیاز رشد داشته است.  

جدول 2. امتیاز دانشگاه تهران در سنجه‌های گوناگون نظام رتبه‌بندی «کیو. اس.» در ویرایش 2022 میلادی

بر پایۀ ویرایش 2022 نظام رتبه‌بندی جهانی دانشگاه‌های «کیو. اس.» که در سال 2020 میلادی منتشر شده است، شش مؤسسۀ ایرانی میان مؤسسه‌های برتر جهان جای گرفته‌اند. دانشگاه‌های «صنعتی شریف»، «صنعتی امیرکبیر»، «تهران»، «علم و صنعت ایران»، «شیراز»، و «شهید بهشتی» در جایگاه نخست تا ششم ملی در این نظام رتبه‌بندی هستند.

«کیو. اس.» در تازه‌ترین ویرایش خود نام 1300 مؤسسه برتر را منتشر کرده است تا راهنمای دانشجویان در گزینش دانشگاهی که می‌خواهند آنجا درس بخوانند باشد. آوازۀ علمی، آوازۀ شغلی، نسبت دانشجو به هیئت علمی، سرانۀ استناد به هر عضو هیئت علمی، نسبت اعضای هئیت علمی جهانی، و نسبت دانشجویان جهانی شش سنجۀ کلیدی این نظام برای ارزیابی مؤسسه‌ها هستند. منابع گردآوری داده برای اندازه‌گیری این سنجه‌ها؛ پیمایش‌های جهانی، نمایۀ استنادی اسکوپوس، و پرسشنامه‌ای است که مؤسسه‌ها پر می‌کنند. در جدول دو، امتیاز، رتبه ملی، و رتبۀ جهانی مؤسسه‌های ایرانی در این نظام رتبه‌بندی و در جدول سه، امتیاز آنها در سنجه‌های گوناگون آمده است.

جدول 2. رتبۀ مؤسسه‌های ایرانی در نظام رتبه‌بندی «کیو. اس.» در ویرایش 2022 میلادی

جدول 3. امتیاز مؤسسه‌های ایرانی در سنجه‌های گوناگون نظام رتبه‌بندی «کیو. اس.» در ویرایش 2022 میلادی

بر پایۀ گزارش سال 2022 «کیو.اس.»، دانشگاه «MIT» پیشگام است و «University of Oxford»، «Stanford University»، «University of Cambridge»، «Harvard University»، «California Institute of Technology - Caltech»، «Imperial College London»، «ETH Zurich - Swiss Fed. Inst. of Tech.»، «UCL»، و «University of Chicago» در جایگاه دوم تا دهم هستند.

نظام رتبه‌بندی «کیو. اس.» از دستة نظام‌هایی است که بازدید به آن زیاد و در شمار سه نظام رتبه‌بندی جهانی پرآوازه در جهان است. از این رو، توجه به بهبود وضعیت دانشگاه تهران در آن لازم است و باید در کانون توجه سیاست‌گذاران، مدیران، و اعضای هیئت علمی باشد. اگرچه نقدهایی به روش‌شناسی این نظام رتبه‌بندی وارد است و علم‌سنج‌ها آن را یک نظام ارزیابی درست نمی‌پندارند، ولی از دیدگاه بازاریابی در کانون توجه مؤسسه‌های آموزشی و پژوهشی، دانشجویان، حامیان مالی، و سیاست‌گذاران آموزش عالی است.

دانشگاه تهران در چند سال گذشته توانسته است در چهار سال گذشته امتیازهای خود در سنجه‌های گوناگون را افزایش دهد و رتبة خود را بهبود بخشد. از این رو، از جایگاه 700 جهانی به جایگاه پیرامون 500 جهانی رسیده است. با این روند، پیش‌بینی می‌شود که در سال‌های آینده نیز این رشد ادامه داشته باشد، چراکه وضعیت انتشارات دانشگاه تهران در نمایه‌های استنادی جهانی، به ویژه در پایگاه «اسکوپوس» که داده‌های «کیو. اس.» را تأمین می‌کند، بهبود یافته است. برای نمونه، شمار مقاله‌های دانشگاه تهران در نشریه‌های «چارک نخست» افزایش یافته است، سرانة استناد دانشگاه تهران افزایش یافته است، و نسبت استاد به دانشجو نیز بهبود یافته است.

با این حال، جایگاه دانشگاه تهران می‌تواند در این نظام بهبود پیدا کند و در فرایندی پنج ساله به جایگاه زیر 300 در این نظام دست پیدا کند؛ آنگونه که در نظام رتبه‌بندی «شانگهای» برای یک سال به این جایگاه جهانی دست یافته است. نظر به تأکیدی که این نظام رتبه‌بندی بر استناد و پژوهش دارد، به نظر می‌رسد دانشگاه تهران باید بر افزایش کیفیت انتشارات تمرکز بیشتری داشته باشد. هدایت عضو هیئت علمی به انتشار مقالة باکیفیت انگلیسی در نمایه‌نامه‌های جهانی از طریق آیین‌نامه‌های ترفیع و ارتقای دانشگاه، افزایش ارزش و وزن مقاله‌هایی که با همکاری مؤسسه‌های خارجی نگاشته می‌شوند، تشویق اعضای هیئت علمی به فعالیت بیشتر در شبکه‌های اجتماعی علمی، برگزاری کارگاه‌های افزایش تأثیر پژوهش و پژوهشگران، افزایش پاداش انتشاراتی که در نشریه‌های یک/ پنج/ ده درصد برتر منتشر می‌شوند، و راه‌اندازی دفتر/ واحد نگارش در دانشگاه تهران از شمار راهکارهای راهبردی در این زمینه هستند که می‌توان آنها را پیگیری و اجرا کرد.